Foréigean teaghlaigh agus drochíde sa teaghlach

Má chuireann chéile nó iar-chéile eagla ort, má tá tú faoi smacht nó faoi imeaglú, d'fhéadfá a bheith ag fulaingt le drochíde teaghlaigh. Tá go leor cineálacha éagsúla mí-úsáide ann. Is féidir leis a bheith fisiceach nó mothúchánach, agus d'fhéadfadh tionchair a bheith aige ar féidir le daoine eile a fheiceáil nó nach féidir a fheiceáil.

Is féidir le mí-úsáid tarlú d’aon duine ag aois ar bith agus in aon chineál caidrimh. Is féidir leis tarlú do dhaoine fásta agus is féidir leis tarlú do dhéagóirí. Ní gá duit a bheith pósta nó i do chónaí le do chéile chun go ndéanfaidh siad mí-úsáid i do leith.

Is éard is caidreamh maslach ann nuair a úsáideann duine amháin mí-úsáid chun smacht a fháil agus cumhacht a bheith aige ar a chéile i gcaidreamh dlúth. I measc na gcineálacha mí-úsáide tá:

• Mí-úsáid chorpartha
• Mí-úsáid mhothúchánach
• Mí-úsáid ar líne
• Mí-úsáid gnéis
• Mí-úsáid eacnamaíoch (airgeadais)
• Mí-úsáid dhigiteach

Is cineál eile iompair maslach é smacht comhéigneach. Seo é nuair a úsáideann buachaill nó chailín, páirtí, fear céile nó bean chéile, nó iarchéile, pátrún iompair rialaithe, comhéigneacha agus bagracha chun an duine a sháinniú i gcaidreamh. Féadfaidh duine a bhfuil smacht comhéigneach ag duine eile air/uirthi a ghnáthaimh a athrú agus teagmháil a chailleadh lena theaghlach agus lena chairde. Is féidir le rialú comhéigneach é a dhéanamh dodhéanta nó fiú contúirteach caidreamh maslach a fhágáil.

Is céim thábhachtach é a aithint go bhfuil mí-úsáid atá ann. B’fhéidir go mbraitheann tú go bhfuil am ag teastáil uait chun smaoineamh ar do chás. Nó b'fhéidir go bhfuil d'intinn déanta agat cheana féin deireadh a chur leis an gcaidreamh nó imeacht as. Cibé rud a shocraíonn tú, tá do shábháilteacht (agus sábháilteacht do leanaí má tá leanaí ann) mar thosaíocht i gcónaí.

Orduithe cúirte maidir le foréigean teaghlaigh

Má tá tú faoi réir mí-úsáide ag chéile reatha nó iar-chéile, is féidir leat cosaint dhlíthiúil a fháil trí na cúirteanna. Is iad na príomhchineálacha cosanta atá ar fáil ná orduithe sábháilteachta, cosanta agus urchoisc. Má tá tú ag fulaingt le foréigean nó mí-úsáide teaghlaigh, is féidir leat iarratas a dhéanamh ar:

• Ordú sábháilteachta
• Ordú cosanta
• Ordú urchoisc
• Ordú urchoisc eatramhach
• Ordú urchoisc éigeandála

Seans go mbeidh ort faisnéis a fháil freisin faoi:

• Pleanáil sábháilteachta
• Roghanna tithíochta
• Leanaí a chosaint
• Tacaíocht na nGardaí
• Cabhair le hairgead
• Sábháilteacht dhigiteach
• Stádas agus treoirlínte inimirce
• Tearmainn agus seirbhísí foréigean teaghlaigh i do limistéar

Liostaítear thíos na heagraíochtaí a thairgeann seirbhísí tacaíochta chun tacú leat (féach ‘Eagraíochtaí agus seirbhísí tacaíochta’).

Má bhraitheann tú go bhfuil tú i mbaol láithreach, cuir glao ar 112 nó 999. Tá baill de na Gardaí oilte go speisialta chun déileáil leis na cásanna seo agus is féidir leo cabhrú leat tacaíocht a fháil.

Saoire foréigean teaghlaigh

Ón 27 Samhain 2023, tá ceart dlíthiúil agat 5 lá de shaoire íoctha foréigin teaghlaigh, más gá duit am a thógáil ón obair mar gheall ar fhoréigean agus mí-úsáid teaghlaigh. D’fhéadfadh sé seo a bheith i gceist le cuairteanna leighis, imeachtaí dlí, comhairleoireacht, lóistín eile á lorg nó rochtain a fháil ar sheirbhísí foréigean teaghlaigh. Is féidir an tsaoire a thógáil sa chás go bhfuil tú ag fulaingt go díreach le foréigean agus mí-úsáid teaghlaigh, nó nuair a bhíonn tú ag tacú le ‘duine ábhartha’. Is féidir le ‘duine ábhartha’ a bheith i do:

• Céile nó páirtí sibhialta
• Duine a bhfuil cónaí ort leis/léi
• Duine a bhfuil caidreamh dlúth agat leis/léi
• Leanbh faoi 18
• Duine cleithiúnach eile

Féadfaidh tú roinnt céimeanna bunúsacha a ghlacadh chun cabhrú le cara, ball teaghlaigh, comhghleacaí, comharsa nó aon duine a bhfuil muinín acu asat go bhfuil siad ag fulaingt mí-úsáide teaghlaigh agus tacú leo. Is féidir leat tacaíocht mhothúchánach a thairiscint agus is féidir leat tacaíocht phraiticiúil a thairiscint.

Tacaíocht mhothúchánach

• Éist leo, déan iarracht iad a thuiscint agus bí cúramach gan an locht a chur orthu. Ní féidir le haon rud a dhéanann nó a deir siad údar a thabhairt d'iompar an mhí-úsáideora.
• Abair leo nach bhfuil siad ina n-aonar agus go bhfuil tacaíochtaí ar fáil má tá siad de dhíth orthu.
• Tacaigh leo mar chara. Spreag iad chun a gcuid mothúchán a chur in iúl, is cuma cad iad.
• Ná inis dóibh an caidreamh a fhágáil mura bhfuil siad réidh é seo a dhéanamh. Seo é cinneadh an duine ábhartha.

Tacaíocht phraiticiúil

• Inis dóibh faoi na seirbhísí tacaíochta atá ar fáil (féach ‘Eagraíochtaí agus seirbhísí tacaíochta’ thíos).
• Tabhair creidmheas gutháin dóibh má theastaíonn sé uathu ionas gur féidir leo glaonna a dhéanamh i gcás éigeandála.
• Fiafraigh díobh an raibh díobháil fhisiciúil ann. Má tá, tabhair tairiscint dóibh dul leo chuig ospidéal nó dul chuig dochtúir teaghlaigh. Mol go bhféadfadh sé a bheith úsáideach amach anseo taifid a bheith agat ar aon ghortuithe de réir mar a mhéadaíonn drochúsáid go minic le himeacht ama.
• Cabhraigh leo an t-ionsaí a thuairisciú do na Gardaí más mian leo.
• Téigh leo chun cuairt a thabhairt ar aturnae má tá siad réidh leis an gcéim seo a ghlacadh.
• Aontaigh ar chódfhocal leo gur féidir leo a úsáid má tá siad i mbaol agus má tá cabhair uathu.
• Tabhair tairiscint dóibh úsáid a bhaint as do sheoladh agus/nó uimhir theileafóin chun faisnéis agus teachtaireachtaí a sheoladh, agus abair leo gur féidir leat aire a thabhairt do mhála éigeandála dóibh, más mian leo.
• Tabhair méid beag airgid dóibh le cur ar shiúl ar eagla go mbeidh orthu tacsaí nó bus a fháil i gcás éigeandála chun an teach a fhágáil agus dul chuig teaghlach nó chuig tearmann.

Cuimhnigh aire a thabhairt duit féin agus tú ag tabhairt tacaíochta do dhuine trí thréimhse chomh deacair agus mhothúchánach. Cinntigh nach gcuireann tú tú féin i staid chontúirteach; mar shampla, ná labhair leis an mí-úsáideoir faoina n-iompar nó lig don mhí-úsáideoir tú féin a fheiceáil mar bhagairt dá gcaidreamh.

Má bhraitheann tú go bhfuil tú i mbaol láithreach bonn, cuir glaoch ar 112 nó 999. Cuirtear sainoiliúint ar chomhaltaí an Gharda Síochána chun déileáil leis na cásanna seo agus is féidir leo cabhrú leat tacaíocht a fháil.

Má d'fhulaing tú ionsaí gnéasach, is féidir leat dul chuig Aonad Cóireála d'Ionsaithe Gnéis (SATU) le haghaidh cúram leighis láithreach. Ní theastaíonn atreorú uait ach ba chóir duit glaoigh ar d'aonad áitiúil sula dtagann tú. Tá na seirbhísí seo saor in aisce agus ar fáil 24 uair sa lá, 7 lá na seachtaine.

Cúnamh do Mhná

Cuireann Cúnamh do Mhná tacaíocht saor in aisce agus rúnda ar fáil do mhná atá thíos le foréigean teaghlaigh, do dhaoine muinteartha agus cairde, agus do ghairmithe a thacaíonn le híospartaigh na mí-úsáide.

• Is í an Líne Chabhrach Saorghlao Náisiúnta 1800 341 900 agus tá sí ar fáil 24 uair an chloig sa lá, 7 lá sa tseachtain
• Is í uimhir ghutháin na Seirbhíse Ateangaireachta Gutháin 1800 341 900 agus tá sí ar fáil 24 uair an chloig sa lá, 7 lá sa tseachtain
• Tá seirbhís teachtaireachtaí téacs ar an toirt ar fáil ag womensaid.ie:
  • An Satharn – 12pm – 3pm agus 7pm – 10pm
  • Ó Luan go hAoine – 10am – 1pm agus 7pm – 10pm
  • An Satharn – 12pm – 3pm agus 7pm – 10pm
  • An Domhnach – 10am – 1pm agus 7pm – 10pm
• Tá seirbhís teachtaireachtaí téacs do mhná Bodhra agus a bhfuil Moill Éistigh orthu ar fáil ó 8am go 8pm, 7 lá sa tseachtain trí ghlaoch ar 087 959 7980
• Tá Seirbhís Eolais agus Tacaíochta maidir le Drochíde sa Teaghlach do mhná ar fáil Cúirt Dlí Teaghlaigh Theach an Charnáin. Tá seirbhís buail isteach do mhná atá thíos le mí-úsáid i gcaidreamh ar fáil ó Luan go hAoine, 9.30am – 12.30pm agus 2pm – 4.30pm
• Seirbhís For-rochtana Máithreachais do mhná atá ag fulaingt drochíde baile agus a bhfuil cúram máithreachais faighte acu faoi láthair nó le déanaí in Ospidéal an Rotunda, san Ospidéal Náisiúnta Máithreachais ar Shráid Holles agus in Ospidéal an Choim.
• Tá seirbhís tacaíochta teachtaireachtaí téacs láithreacha saor in aisce agus rúnda do dhaoine óga maidir le mí-úsáid i gcaidreamh collaí ar fáil ag Tá seirbhís tacaíochta teachtaireachtaí téacs láithreacha saor in aisce agus rúnda do dhaoine óga maidir le mí-úsáid i gcaidreamh collaí ar fáil ag Too Into You.Too Into You.

Ionad Éigeandála um Éigniú

Cuireann Cabhair Éigeandála um Éigniú seirbhís saor in aisce rúnda éisteachta agus tacaíochta ar fáil do mhná agus d’fhir a ndearnadh éigniú, ionsaí gnéis nó ciapadh gnéis orthu nó ar baineadh mí-úsáid ghnéasach astu ag aon tráth ina saol.

• Is í an Líne Chabhrach Náisiúnta 1800 778 888 agus tá sí ar fáil 24 uair an chloig sa lá, 7 lá sa tseachtain
• Tá Seirbhís Ateangaireachta Líne Chabhrach Ionad Éigeandála Bhaile Átha Cliath um Éigniú (DRCC) ar fáil ó Luan go hAoine, ó 8am go 6.30pm
• Tá líonra Ionaid Éigeandála um Éigniú áitiúla ar fáil
• Tá seirbhís teachtaireachtaí téacs do dhaoine Bodhra agus a bhfuil Moill Éistigh orthu ar fáil ó Luan go hAoine ó 8am go 6.30pm trí ghlaoch ar 086 823 8443
• Cuirtear comhrá gréasáin ar líne trí láithreán gréasáin DRCC ar fáil ó Luan go hAoine, ó 10am go 5pm

Is treoir ar líne é Finding Your Way after Sexual Violence maidir leis na roghanna agus na tacaíochtaí atá ar fáil tar éis éigniú, ionsaí gnéasach agus cineálacha eile foréigin ghnéasaigh. Tá eolas sa treoir maidir le rochtain a fháil ar Aonad Cóireála d'Ionsaithe Gnéis, ag tuairisciú do na Gardaí, agus cá háit le dul chun cabhair a fháil.

Éire Shábháilte

Cuireann Éire Shábháilte eolas cothrom le dáta ar láthair sheirbhísí tacaíochta agus tearmainn áitiúla foréigin teaghlaigh in Éirinn, chomh maith lena sonraí teagmhála ar fáil.

Líonra Forbartha na bhFear

Oibríonn Líonra Forbartha na bhFear an Líne Comhairle Náisiúnta ar 1800 816 588 d’fhir atá nó a bhí thíos le foréigean teaghlaigh.

• An Luan agus an Chéadaoin, ó 10am go 6pm
• An Mháirt agus Déardaoin, ó 12pm go 8pm
• An Aoine go dtí an Domhnach agus saoirí poiblí, ó 2pm go 6pm

Cúnamh d’Fhir

Cuireann Cúnamh d’Fhir Éireann (tugadh Amen air roimhe seo) líne chabhrach rúnda, seirbhís tacaíochta agus eolas ar fáil d’fhir agus a dteaghlaigh atá thíos le foréigean teaghlaigh.

• Glaoigh ar an Líne Chabhrach Náisiúnta, (01) 554 3811, ó Luan go hAoine, ó 9am go 5pm
• Seol ríomhphost chun tacaíocht rúnda a fháil, chuig hello@mensaid.ie

CARI (Leanaí i mBaol in Éirinn)

Cuireann CARI líne chabhrach ar fáil a sholáthraíonn saintacaíocht d’aon duine ar imir drochúsáid ghnéasach leanaí tionchar orthu. Tacaíonn CARI le leanaí, tuismitheoirí, marthanóirí fásta, gairmithe, agus an pobal i gcoitinne.

• Glaoigh Líne Chúraim CARI ar 0818 924 567, ó Luan go hAoine, ó 9.00am go 5.00pm
• Is féidir leat iarraidh ar aisghlaoch trí fhoirm ghearr a líonadh

Stillhere.ie

Sheol an Rialtas feachtas feasachta poiblí ar dhrochíde sa teaghlach le suíomh gréasáin stillhere.ie. Tá eolas ann chomh maith do dhuine ar bith a bhfuil faitíos orthu roimh dhrochíde baile ina dteach féin. Tá faisnéis ann faoi na nithe seo a leanas:

• Na cúirteanna agus cúnamh dlí
• Tacaíochtaí do leanaí
• Tacaíochtaí do dhaoine faoi mhíchumas agus do dhaoine breacaosta
• Sábháilteacht dhigiteach agus ar líne