An AE agus an dlí teaghlaigh

Tá ról teoranta ag an Aontas Eorpach (an AE) i gcúrsaí dlí teaghlaigh. Tá a chuid rialacha féin ag gach ballstát aonair maidir le scaradh, colscaradh, cothabháil céilí agus leanaí, coimeád agus caomhnóireacht agus cúrsaí dlí teaghlaigh eile. Is é ról an AE go príomha ná a chinntiú gur féidir cinntí a dhéantar i dtír amháin a chur i bhfeidhm i dtír eile. Tá ról freisin ag an AE ó thaobh cinneadh a dhéanamh cén tír ag a bhfuil dlínse chun éisteacht le cás ar leith. Go fírinneach, níl rialacha ag an AE a rialaíonn, mar shampla, cé atá i dteideal caomhnóireachta nó rochtana ach tá rialacha aige a dhéanann iarracht a chinntiú gur féidir orduithe caomhnóireachta agus rochtana a dhéantar i dtír amháin a chur i bhfeidhm i dtír eile.

Fadhb na heasaontachta dlíthe

Má thagann na páirtithe uile i ndíospóid dlí teaghlaigh ó thír amháin agus má tá siad ina gcónaí sa tír sin éisteann cúirteanna na tíre sin leis an díospóid de ghnáth agus déantar cinneadh agus cuirtear i bhfeidhm é de réir dhlíthe na tíre sin. Tagann fadhbanna chun cinn mura bhfuil na páirtithe go léir ina gcónaí sa tír chéanna nó mura bhfuil siad go léir ina náisiúnaigh den tír chéanna. Seans nach mbeadh sé soiléir cén tír gur chóir dá cúirteanna na cinntí a dhéanamh, cén tír gur chóir dá dlíthe a bheith curtha i bhfeidhm agus cén chaoi ar féidir leis na cinntí a dhéantar i dtír amháin a bheith curtha i bhfeidhm i dtír eile.

Tá a rialacha féin ag gach tír faoin gcaoi ar chóir plé leis an easaontacht dlíthe seo. Tá seans ann go mbeadh dlínse ag roinnt tíortha éisteacht leis an díospóid agus go gcuirfidís uile dlíthe éagsúla i bhfeidhm. D’fhéadfadh na nósanna imeachta chun breithiúnais a aithint agus a chur i bhfeidhm i dtír eile a bheith deacair agus neamhfhéideartha uaireanta. De ghnáth, má tá breithiúnas agat ó chúirt i dtír amháin, tá ort aghaidh a thabhairt ar nós imeachta breithiúnach eile i dtír eile le go gcuirfear i bhfeidhm inti ansin é.

Tagann na fadhbanna seo aníos idir na tíortha go léir, seachas idir ballstáit an AE. Rinneadh comhaontú ar roinnt coinbhinsiúin idirnáisiúnta a dhéileálann leis na coimhlintí siúd dlíthe. Leanann na coinbhinsiúin idirnáisiúnta seo a bheith i bhfeidhm idir ballstáit an AE agus ballstáit nach cuid den AE iad. Tá rialacháin an AE maidir le cúrsaí dlí teaghlaigh infheidhmithe i ngach ballstát de chuid an AE ach amháin an Danmhairg, a dhiúltaigh bheith páirteach. Mar sin, má bhíonn easaontacht dlíthe idir an Danmhairg agus ballstát eile de chuid an AE, tá an t-ábhar faoi rialú na gcoinbhinsiún idirnáisiúnta má bhíonn siad ábhartha.

Bhí próiseas simplithe ann laistigh den AE chun breithiúnais agus orduithe áirithe a chur i bhfeidhm ó bhallstát amháin an AE i gceann eile. Tá próiseas fiú níos cuíchóirithe i bhfeidhm laistigh den AE anois ar go leor orduithe a bhaineann le ceisteanna pósta agus freagracht tuismitheora a rinneadh in imeachtaí a thosaigh an 1 Lúnasa 2022 nó ina dhiaidh.

Inniúlacht an AE déileáil le dlí teaghlaigh

Níl an AE i dteideal dlíthe a dhéanamh ach amháin sna limistéir ina dtugann na conarthaí saininniúlacht dó a leithéid a dhéanamh. Níl aon inniúlacht faoi leith aige dlíthe a dhéanamh maidir le colscaradh, cothabháil nó freagracht tuismitheoirí. Ciallaíonn sé seo nach féidir leo dlíthe a dhéanamh ina leagtar amach na téarmaí faoinar féidir colscaradh a cheadú nó freagracht chéilí as íocaíochtaí cothabhála a dhéanamh nó conas ba chóir cinntí a dhéanamh maidir le rochtain ar leanaí.

Tá an inniúlacht ag an AE comhoibriú breithiúnach a chur chun cinn i gcúrsaí sibhialta a bhfuil impleachtaí trasteorann acu, áfach. Tá sé tar éis roinnt rialachán a dhéanamh a phléann le comhoibriú breithiúnach i gcúrsaí sibhialta. De ghnáth, tá na rialacháin seo bunaithe ar phrionsabal an aitheantais fhrithpháirtigh – is é sin, gur chóir cinntí a dhéantar go dleathach i mballstát amháin a aithint agus a chur i bhfeidhm sna ballstáit eile agus gur chóir go mbeadh na nósanna imeachta chun a leithéid a dhéanamh chomh simplí agus is féidir.

Is ionann dlí teaghlaigh agus inniúlacht thíortha an AE, agus ní bhaineann rialacha an AE maidir le ceisteanna pósta, freagracht tuismitheora agus cothabháil ach le cásanna trasteorann.

Ceisteanna pósta (colscaradh, idirscaradh agus neamhniú) agus freagracht tuismitheora

Tháinig Rialachán 2019/1111 i bhfeidhm an 1 Lúnasa 2022. Leagtar amach ann na rialacha a rialaíonn dlínse, aitheantas agus forfheidhmiú orduithe freagrachta pósta agus tuismitheora san AE maidir le himeachtaí dlíthiúla a thosaítear i ndiaidh an 1 Lúnasa 2022 agus comhaontuithe a dhéantar i ndiaidh an dáta sin.

Leagtar amach i Rialachán 2201/2003 freisin na rialacha reatha a rialaíonn dlínse, aitheantas agus forfheidhmiú orduithe pósta agus freagrachta tuismitheora san AE. Ach baineann sé le himeachtaí dlíthiúla a tosaíodh roimh an 1 Lúnasa 2022 agus comhaontuithe a rinneadh roimh an dáta sin, áfach.

Cothabháil

Leagtar amach i Rialachán 4/2009 na rialacha reatha a rialaíonn aitheantas agus forfheidhmiú orduithe pósta i mballstáit an AE. Tá de chuspóir aige soláthar a dhéanamh do chothabháil a aisghabháil laistigh den AE.

Leagtar amach i Rialachán 2201/2003 na rialacha faoi dhlínse agus breithiúnais a aithint agus a chur i bhfeidhm i gceisteanna pósta i gcásanna a tionscnaíodh idir an 1 Márta 2005 agus an 31 Iúil 2022.

Leagtar amach i Rialachán 2019/1111 na rialacha faoi dhlínse agus breithiúnais a aithint agus a chur i bhfeidhm i gceisteanna pósta i gcásanna a thosaítear an 1 Lúnasa 2022 nó ina dhiaidh sin.

Áirítear le ceisteanna pósta colscaradh, neamhniú agus idirscaradh dlíthiúil ach ní áirítear leis, mar shampla, iarmhairtí maoine an phósta agus na forais atá le colscaradh.

Dlínse

Ní leagtar amach rialáil ghinearálta amháin i Rialachán 2201/2013 faoi dhlínse i gceisteanna pósta. Foráiltear ann gur féidir leat tabhairt faoi ghníomh pósta i gcúirteanna an bhallstáit ina bhfuil duine amháin nó an bheirt díobh ag gnáthchónaí nó i mballstát bhur gcomhnáisiúntachta nó ina sainchónaíonn an bheirt agaibh. Ciallaíonn seo, dar ndóigh, go bhféadfaí an gníomh a thionscnamh i roinnt stát. Foráiltear sa Rialachán nach mór do stáit eile dlínse a dhiúltú a luaithe a tosaíodh imeachtaí i mballstát ar leith. Ní phléitear an cheist a bhaineann le cén dlí is infheidhme sa Rialachán. Is faoin mballstát a bhfuil dlínse aige atá an cheist seo. Mar shampla, cuirtear dlí thír ghnáthchónaithe na bpáirtithe i bhfeidhm i bhformhór na dtíortha, seachas Éire, ina gcuirtear dlí thír an tsainchónaithe i bhfeidhm.

Cinntí a aithint

Foráiltear sa Rialachán go gcaithfear cinneadh a dhéantar maidir le cúrsa pósta i mballstát amháin a aithint agus a chur i bhfeidhm sna stáit eile gan aon nósanna imeachta speisialta. Ní gá duit dul chuig an gcúirt le go n-aithneofaí é. D’fhéadfadh páirtí ar bith gur suim leo an scéal iarraidh ar an gcúirt sa bhallstát eile gan an cinneadh a aithint áfach. D’fhéadfadh an chúirt diúltú don chinneadh a aithint:

•Má tá sé soiléir go mbeadh sé in aghaidh an bheartais phoiblí é a aithint

•Má théann an cinneadh in aghaidh cinneadh eile

•Má bhí lochtanna áirithe sa nós imeachta – go háirithe murar seirbheáladh na páipéir ábhartha ar pháirtí amháin i gceart agus nach raibh sé/sí i láthair mar thoradh.

Níl an chúirt i dteideal éisteacht le hachomharc i gcoinne an chinnidh.

An dlí a bhaineann le colscaradh idirnáisiúnta

Ní dheimhnítear i Rialachán 2201/2003 cén dlí atá infheidhme nuair atá breithniú á dhéanamh ar iarratas ar cholscaradh. Mar shampla, más mian le hÉireannach a chónaíonn sa RA colscaradh a fháil ó chéile Gearmánach a bhfuil cónaí air/uirthi sa Fhrainc, cén dlí náisiúnta a bhíonn i gceist??

Ní dheimhnítear i Rialachán 2201/2003 cén dlí atá infheidhme nuair atá breithniú á dhéanamh ar iarratas ar cholscaradh. Mar shampla, más mian le hÉireannach a chónaíonn sa RA colscaradh a fháil ó chéile Gearmánach a bhfuil cónaí air/uirthi sa Fhrainc, cén dlí náisiúnta a bhíonn i gceist?

Glacadh le Rialachán 1259/2010 (ar a dtugtar "Rialachán na Róimhe III") a chuireann i bhfeidhm comhoibriú feabhsaithe i limistéar an dlí atá infheidhme le colscaradh agus le hidirscaradh dlíthiúil i 17 mballstát faoi láthair. Níor ghlac Éire agus an RA leis an Rialachán seo. Ligeann an Rialachán do lánúineacha idirnáisiúnta sna ballstáit ina bhfuil feidhm aige comhaontú a dhéanamh roimh ré faoi cén dlí a bheidh i gceist lena gcolscaradh nó lena n-idirscaradh dlíthiúil, a fhad agus go bhfuil an dlí ar a ndéantar comhaontú ina dhlí den bhallstát a bhfuil an nasc is dlúithe acu leis. Sa chás nach féidir leis an lánúin comhaontú a dhéanamh, féadfaidh an breitheamh foirmle chomónta a úsáid chun cinneadh a dhéanamh ar dhlí na tíre ag a bhfuil éifeacht.

Leagtar amach i Rialachán 2201/2003 (ar a dtugtar “Rialachán bis na Bruiséile II freisin) na rialacha freisin faoi dhlínse agus breithiúnais a aithint agus a fhorghníomhú i gceisteanna freagrachta tuismitheora as leanaí i gcásanna a tionscnaíodh idir an 1 Márta 2003 agus an 31 Iúil 2022.

Leagtar amach i Rialachán 2019/1111 na rialacha faoi dhlínse agus breithiúnais a aithint agus a fhorghníomhú i gceisteanna freagrachta tuismitheora as leanaí i gcásanna a thionscnaítear an 1 Lúnasa 2022 nó ina dhiaidh sin.

Bíonn siad i gceist i réimse an-fhairsing cásanna. Mar shampla:

• Caithfidh na tuismitheoirí a bheith pósta lena chéile.
• Ní gá do shealbhóirí freagrachta tuismitheora a bheith ina dtuismitheoirí bitheolaíocha an linbh atá i gceist.
• Ní bhaineann sé ach le breithiúnais chúirte mar gheall go mbaineann sé le comhaontuithe idir tuismitheoirí má tá na comhaontuithe siúd in-fheidhmithe sa tír ina ndearnadh iad.

An méid a chumhdaítear i Rialachán 2201/2003 agus 2019/111

Cumhdaítear na gnéithe seo a leanas d’fhreagracht tuismitheora i Rialachán 2201/2003 agus 2019/111:

• Dlínse – cén tír ar chóir an cás a éisteacht inti
• Aitheantas agus forfheidhmiú – conas a thabharfar aitheantas agus a dhéanfar forfheidhmiú ar chinntí a dhéantar i dtír amháin i dtír eile
• Comhoibriú idir lárúdaráis
• Rialacha sonracha idirnáisiúnta ar fhuadach leanaí agus ar chearta rochtana

Áirítear cearta coimeádta agus cearta rochtana, caomhnóireacht, agus an leanbh a shuíomh i dteaghlach altrama nó i gcúram institiúide le freagracht tuismitheora. Ní bhaineann an rialachán le nósanna imeachta ina mbíonn na nithe seo a leanas i gceist:

•Atharthacht a dheimhniú agus agóid a dhéanamh ina haghaidh

•Breithiúnais maidir le huchtú

•Céadainm agus sloinne an linbh

•Aois an tromlaigh

•Iontaobhais agus oidhreacht

•Bearta a glacadh i ndiaidh sáruithe coiriúla a rinne leanaí

Baineann an rialachán freisin le bearta áirithe maidir le maoin an linbh má bhaineann siad leis an leanbh a chosaint.

Dlínse

Is í an riail ghinearálta ná gurb í cúirt na tíre ina bhfuil an leanbh ina ghnáthchónaí an chúirt a bhfuil an dlínse aici i gcúrsaí freagrachta tuismitheoirí. Arís eile, de ghnáth, chomh luath is a thugtar an t-ábhar os comhair na gcúirteanna i dtír amháin, leanann an dlínse sa tír sin fiú má tá an leanbh tar éis a thír chónaithe a athrú le déanaí de réir an dlí. Is féidir an cás a aistriú chuig an tír chónaithe nua má chomhlíontar coinníollacha áirithe agus dá mbeadh sé ar son shárleas an linbh.

D’fhéadfadh na tuismitheoirí aontú go ndéanfar cinneadh ar an gceist maidir le freagracht tuismitheoirí sa chúirt a bhfuil dlínse aici ar an gcúrsa pósta nó d’fhéadfaidís aontú go n-éistfí leis an gcás i gcúirt na tíre a bhfuil dlúthbhaint ag an leanbh léi (mar shampla, náisiúntacht).

Mura féidir gnáthchónaí an linbh a dheimhniú, ansin bíonn dlínse ag an mballstát ina bhfuil an leanbh faoi láthair.

In imthosca áirithe, d’fhéadfadh an chúirt a bhfuil dlínse aici an cás a chur ar aghaidh chuig cúirt eile más fearr an cumas atá ag an gcúirt eile éisteacht leis an gcás agus má tá sé ar son shárleas an linbh. D’fhéadfadh sé seo tarlú, mar shampla, má tá an áit ina bhfuil gnáthchónaí ar an leanbh tar éis athrú. Tá roinnt teorainneacha ama ar an nós imeachta seo. Má athraíonn an áit ina bhfuil gnáthchónaí ar an leanbh toisc gur bogadh nó gur coinníodh iad go héagórach, ní féidir dlínse a athrú ach faoi choinníollacha fíorghéire amháin.

Cuimsíonn an rialachán rialacha freisin ar an méid a tharlóidh má thosaítear imeachtaí i níos mó ná ballstát amháin.

I gcásanna práinneacha, d'fhéadfadh an chúirt bearta cosanta sealadacha a ghlacadh fiú má tá dlínse ag ballstát eile ar an gceist sin.

Aitheantas agus forfheidhmiú

Caithfear breithiúnais a thugtar i mballstát amháin a aithint agus a fhorfheidhmiú i mballstát eile. Is féidir leis an gcúirt sa bhallstát eile diúltú aitheantas a thabhairt don ordú ach ní féidir é sin a dhéanamh ach ar na forais seo amháin:

•Bheadh sé soiléir go mbeadh sé in aghaidh bheartas poiblí an bhallstáit sin

•Níor tugadh deis don leanbh labhairt faoi (ach amháin i gcásanna práinneacha)

•Tugadh an breithiúnas agus an duine as láthair nár seirbheáladh na páipéir ag tionscnamh imeachtaí air/uirthi i go leor ama agus i mbealach a chuirfeadh ar a c(h)umas a c(h)osaint a eagrú

•Níor tugadh deis labhartha do dhuine a mhaíonn go sáraíonn an breithiúnas a fhreagracht tuismitheora

Má tá iarratas á chur chuig cúirt i mballstát eile agat le haghaidh aitheantais agus forfheidhmiú, tá tú i dteideal cúnamh dlí a fháil ann más rud é go raibh tú i dteideal cúnamh dlí i do stát féin. D’fhéadfá cabhair a fháil freisin ón Lárúdarás sa tír ina bhfuil aitheantas agus forfheidhmiú á lorg agat.

Comhoibriú idir údaráis náisiúnta

Cruthaíonn an Rialachán córas comhoibrithe idir Lárúdaráis na mballstát. Tá sé d’oibleagáid ar na húdaráis seo cumarsáid a éascú idir cúirteanna na dtíortha ábhartha agus caithfidh siad comhaontuithe a éascú idir na tuismitheoirí trí idirghabháil nó trí bhealaí eile.

Fuadach leanaí

Is é atá i gceist le fuadach leanaí ná leanaí a thógáil nó a choinneáil go neamhdhleathach. Má tá caomhnóireacht agat ar leanbh agus má fhuadaítear do leanbh chuig ballstát eile, féadfaidh tú iarratas a dhéanamh chuig an stát sin chun an leanbh a fháil ar ais. Ní féidir le cúirteanna an bhallstáit a bhfuadaítear an leanbh chucu diúltú don leanbh a thabhairt ar ais ach i gcúinsí teoranta – mar shampla, mura bhfuil cosaintí imleora ann lena chinntiú nach bhfuil aon riosca tromchúiseach ann go ndéanfar dochar don leanbh sa chás go bhfillfeadh sé/sí.

Go ginearálta, caithfidh an chúirt ordú a thabhairt go dtabharfaí an leanbh ar ais láithreach. Is féidir leat tuilleadh a fháil amach inár ndoiciméad ar fhuadach idirnáisiúnta leanaí.

Coinbhinsiúin na Háige

Leanann Coinbhinsiún na Háige an 25 Deireadh Fómhair 1980 maidir le gnéithe sibhialta fuadach idirnáisiúnta leanaí (“Coinbhinsiún na Háige 1980”) agus Coinbhinsiún na Háige (1996) maidir le dlínse, dlí infheidhme, aitheantas, forfheidhmiú agus comhoibriú maidir le freagracht tuismitheora agus bearta maidir le cosaint leanaí a bheith i bhfeidhm i gcásanna nach bhfuil Rialacháin 2003 nó 2019 i bhfeidhm.

Baineann an Coinbhinsiún Eorpach maidir le Cinntí a bhaineann le Coimirce Leanaí a Aithint agus a Fhorfheidhmiú agus maidir le hAthbhunú Coimirce Leanaí (Coinbhinsiún Lucsamburg) le roinnt tíortha Eorpacha. Baineann ábharthacht theoranta leis anois mar gheall go gcumhdaíonn Rialachán an AE nó Coinbhinsiún na Háige na tíortha ábhartha.

Síníodh an dá Choinbhinsiún i 1980. Tugadh chun éifeachta in Éirinn iad i 1991 tríd an Acht um Fhuadach Leanaí agus Forghníomhú Orduithe Coimeádta, 1991.

Déantar aitheantas agus forfheidhmiú orduithe cothabhála i mballstáit an AE a rialú ag Rialachán 4/2009 (ar a dtugtar ‘an Rialachán Cothabhála’ freisin). Tá sé mar chuspóir ag an Rialachán cabhrú le creidiúnaí cothabhála (iarratasóir) ordú a fháil gan stró, go tapa agus saor in aisce, go ginearálta, ar féidir é a fhorfheidhmiú gan stró ar fud an Aontais Eorpaigh. Déanann sé an méid seo trí fhoráil a dhéanamh do rialacha comónta i ndáil le dlínse, dlí infheidhme, aitheantas, forfheidhmiú, comhoibriú agus cáipéisí caighdeánaithe. Cuimsíonn sé dualgais chothabhála a eascraíonn ón méid a leanas:

•Caidrimh theaghlaigh

•Tuismíocht

•Pósadh nó cleamhnas

Ciallaíonn sé gur féidir le duine a bhfuil ordú acu chun cothabháil a íoc a bronnadh i gcúirt Éireannach a lorg go n-aisghabhtar an tsuim sin i dtír eile an AE. Tá an tseirbhís chéanna ar fáil dóibh siúd i mballstáit eile an AE a lorgaíonn cothabháil a aisghabháil in aghaidh féichiúnaithe (freagróirí) a chónaíonn in Éirinn.

Faoin Rialachán, tá Lárúdarás ag gach ballstát. Is é an Lárúdarás in Éirinn an Roinn Dlí agus Cirt agus Comhionannais. Comhoibríonn na hÚdaráis Lárnacha lena chéile agus oibriú an rialacháin a éascú acu. Ina theannta sin, cabhraíonn siad le daoine maidir le hiarratais atá ar fáil faoin Rialachán, go háirithe maidir le haistriú agus fáil iarratas, tús a chur le himeachtaí gaolmhara do bhunú nó do mhodhnú cothabhála, agus d’fhorfheidhmiú cinneadh cothabhála.

Chruthaigh Rialachán 805/2004 an 21 Aibreán 2004 Ordú Forfheidhmithe Eorpach d’orduithe nach gcuirtear ina gcoinne – orduithe cothabhála san áireamh – a tháinig i bhfeidhm in Éirinn an 21 Deireadh Fómhair 2005. Rinne an Rialachán a fhorálacha maidir le horduithe cothabhála a ionadú, seachas i gcás orduithe forfheidhmithe Eorpacha lenar bhain dualgais chothabhála a d’eisigh ballstáit eile nach bhfuil faoi cheangal ag Prótacal na Háige 2007 ar an dlí atá infheidhme le dualgais chothabhála. Níl ach an Danmhairg faoi cheanglas ag Prótacal na Háige 2007.

Coinbhinsiún Lugano

Shínigh an Comhphobal Eorpach conradh (ar a dtugtar the Coinbhinsiún Lugano nua) ar dhlínse agus ar aitheantas agus ar fhorfheidhmiú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála leis an Íoslainn, an Iorua agus leis an Eilvéis. Is mar an gcéanna, den chuid is mó, an Coinbhinsiún agus Rialachán 44/2001 agus tá feidhm aige idir ballstát AE agus ceann de na tíortha a luaitear thuas.

Coinbhinsiúin na NA agus na Háige

Chuir an tAcht Cothabhála, 1994 Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe maidir le hÍocaíochtaí Cothabhála a Aisghabháil Thar Lear (Coinbhinsiún Nua-Eabhrac) i bhfeidhm d’Éirinn i Samhain 1995. Tá an Coinbhinsiún seo in ainm is aisghabháil cothabhála a éascú i measc daoine a chónaíonn i ndlínse amháin i leith daoine a chónaíonn i ndlínse eile. Tá an liosta iomlán dlínsí atá cumhdaithe ag Coinbhinsiún Nua-Eabhrac leagtha amach anseo.

In 2007, ghlac Coinbhinsiún na Háige um Dhlí Idirnáisiúnta Príobháideach leis an dá ionstraim idirnáisiúnta a leanas atá in ainm is aisghabháil cothabhála idirnáisiúnta a éascú:

•Coinbhinsiún na Háige 2007 um aisghabháil idirnáisiúnta tacaíocht linbh agus foirmeacha eile de chothabháil teaghlaigh. Déanann sé leasú ar dhá Choinbhinsiún reatha na Háige i ndáil le tacaíocht teaghlaigh, mar aon le Coinbhinsiún Nua-Eabhrac. Tháinig an Coinbhinsiún i bhfeidhm an 1 Eanáir 2013.

•Prótacal na Háige 2007 um an dlí atá infheidhme maidir le hoibleagáidí cothabhála. Chuir an tAontas Eorpach an Prótacal i bhfeidhm ó 2011 i leith ar bhonn sealadach dá mballstáit go léir seachas an Danmhairg. Tháinig an Prótacal i bhfeidhman 1 Lúnasa 2013.

Más mian leat ordú cothabhála a fhorfheidhmiú i dtír nach bhfuil cuimsithe ag an Rialachán Cothabhála nó ag Coinbhinsiún Lugano, ba cheart duit teagmháil a dhéanamh leis an Larúdarás um Aisghabháil Cothabhála sa Roinn Dlí agus Cirt agus Comhionannais chun teacht ar chabhair – féach ‘Cá ndéanfaidh mé iarratas?’ thíos. Tá an Roinn freagrach as cothabháil a aistriú agus a fháil.

Tá eolas breise ar fáil ar chothabháil inár gcáipéis ar orduithe agus comhaontuithe cothabhála.

Vótáil an Ríocht Aontaithe (an RA) an tAontas Eorpach (an AE) a fhágáil an 23 Meitheamh 2016. I ndiaidh idirthréimhse, d’fhág an RA an AE an 31 Eanáir 2020 ag 11pm. Ní ballstát an AE an RA a thuilleadh.

Déanann Brexit difear do roinnt saincheisteanna dlí teaghlaigh a mbaineann gné thrasteorann leo. Mar sin, mar shampla, d’fhéadfadh athruithe teacht ar conas a phróiseáiltear gnéithe áirithe d’iarratais choimeádta agus chothabhála nuair a chónaíonn tuismitheoir amháin san AE agus nuair a chónaíonn tuismitheoir eile sa Ríocht Aontaithe. Tá athrú tagtha freisin ar an seanbhonn chun colscarthaí an RA a aithint, cé go n-aithneofar iad go fóill in Éirinn faoi rialacha nua.

Colscaradh, idirscaradh agus neamhniú

Foráiltear san Acht um Tharraingt Siar na Ríochta Aontaithe as an Aontas Eorpach (Forálacha Iarmhartacha), 2020 (pdf) do cholscarthaí, idirscarthaí dlíthiúla agus neamhniú pósta a deonaíodh sa Ríocht Aontaithe.

Má dhéanann tú iarratas ar cholscaradh i ndiaidh an 31 Nollaig 2020 agus má chónaíonn tú in Éirinn agus má chónaíonn do chéile sa Ríocht Aontaithe, bíonn rialacha nua i gceist maidir le cá n-éistfear leis an iarratas – i gcúirteanna na hÉireann nó an RA. D’fhéadfadh na hiarratais seo níos mó a ama a ghlacadh lena ndéanamh nó éirí níos casta dá thoradh.

Saincheisteanna freagrachta tuismitheora cosúil le coimeád agus rochtain

Tá aon orduithe trasteorann coimeádta nó rochtana a bhí i bhfeidhm ag deireadh na hidirthréimhse i bhfeidhm go fóill. Mar sin, ní dhéantar difear d’orduithe a dhéanann difear do a leanbh a bhfuil a dtuismitheoirí/a gcaomhnóirí in Éirinn agus an RA. Má bhí cás a bhí ar siúl agat maidir le socruithe do do leanaí ag deireadh na hidirthréimhse, leanfaidh do chás ar siúl faoi na seanrialacha.

Má rinne tú iarratas ar choimeád nó ar rochtain, áfach, i ndiaidh dheireadh na hidirthréimhse, d’fhéadfadh rialacha éagsúla a bheith i bhfeidhm go ndéanfar nó go nglacfar leis an ordú in Éirinn nó sa RA. Go ginearálta, rialálfar saincheisteanna freagrachta tuismitheora trasteorann ina mbíonn baint ag Éirinn agus an RA trí Choinbhinsiún na Háige, 1996, maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Leanaí. Tá seo cosúil leis an gcóras a bhí ann roimh Brexit agus a bhain cheana féin le ceisteanna freagrachta tuismitheora a bhaineann le hÉirinn agus le roinnt tíortha neamh-AE cosúil leis an Astráil agus an Rúis.

Cothabháil

Leanann comhoibriú idir údaráis Éireannacha agus an RA maidir le cothabháil. Déileálfar le hiarratais agus orduithe a rinneadh roimh dheireadh na hidirthréimhse faoi dhlí an AE. Déileálfar le hiarratais agus orduithe a rinneadh ón 1 Eanáir 2021, áfach, de réir Choinbhinsiún na Háige maidir le Cothabháil 2007.

Is féidir breithiúnais agus orduithe dlí teaghlaigh a aithint agus a fhorfheidhmiú a shimpliú amach anseo má chláraíonn an RA le Coinbhinsiún Lugano, comhaontú idirnáisiúnta idir an AE agus roinnt tíortha eile a chumhdaíonn orduithe a aithint agus a fhorfheidhmiú a rinneadh i ndlínsí eile.