Bheith i do Thuismitheoir den chéad uair

Ócáid mhór sa saol is ea bheith i do thuismitheoir trí bhreith, trí uchtú, trí mháthairionadaíocht nó trí altramú. Tá athrú suntasach tagtha ar shaol an teaghlaigh in Éirinn agus tá go leor cineálacha éagsúla tuismitheoirí agus go leor cineálacha éagsúla teaghlach ann anois.

Bíonn sé deacair do roinnt daoine éirí torrach. Labhair le do dhochtúir teaghlaigh má tá imní ort faoi do thorthúlacht. Beidh sé/sí in ann comhairle a thairiscint, scrúdú a dhéanamh ort agus tástálacha a shocrú más gá. Tá raon leathan cóireálacha torthúlachta ar fáil chun cabhrú leat a bheith i do thuismitheoir.

Roghnaíonn roinnt daoine máthairionadaíocht chun cabhrú leo a bheith ina dtuismitheoir. Is éard is máthairionadaíocht ann ná nuair a iompraíonn agus a bheireann bean leanbh do dhuine nó do lánúin eile.

Toircheas agus breith

Má tá tú ag iompar clainne, is é an chéad rud atá le déanamh ná cuairt a thabhairt ar do dhochtúir teaghlaigh chun do thoircheas a dheimhniú. Is féidir leo na cineálacha éagsúla seirbhísí máithreachais atá ar fáil a mhíniú duit.

Más toircheas neamhbheartaithe atá i gceist, is líne chabhrach saorghlao agus seirbhís chomhairleoireachta de chuid FSS é My Options atá in ann faisnéis agus tacaíocht a sholáthar duit ar na roghanna go léir atá agat, lena n-áirítear tacaíochtaí toirchis leanúnacha agus seirbhísí ginmhillte. Tá foireann altranais 24/7 ag an tseirbhís seo freisin a sholáthraíonn tacaíocht agus comhairle iar-ghinmhillte.

Soláthraíonn an Scéim um Chúram Máithreachais agus Naíonán clár cúraim do gach bean atá ag súil le leanbh agus í ina gnáthchónaí in Éirinn. De ghnáth, cuireann do dhochtúir teaghlaigh agus cnáimhseoir ospidéil é seo ar fáil, agus tugtar 'cúram comhcheangailte' air. Tá tú i dteideal na seirbhíse seo fiú mura bhfuil cárta leighis nó cárta cuairte dochtúra agat. Roghnaíonn formhór na mban in Éirinn breith a leanaí a thabhairt ar an saol san ospidéal. Is féidir tuilleadh a léamh faoi do roghanna cúraim réamhbhreithe, breith sa bhaile san áireamh.

Tá sé an-tábhachtach aire a thabhairt do do shláinte tar éis leanbh a thabhairt ar an saol. Tá cúram iarbhreithe ar fáil duit féin agus do do leanbh. Tá seirbhísí agus tacaíochtaí ann a chabhróidh leat má thagann dúlagar iarbhreithe ort. Is féidir dul i dteagmháil le d’altra sláinte poiblí nó glaoch a chur ar do dhochtúir teaghlaigh am ar bith chun plé a dhéanamh ar an mbealach a mhothaíonn tú.

Cuireann an dlí in Éirinn cosaint shonrach ar fáil d’fhostaithe atá ag iompar clainne.

Sula dtagann do leanbh ar an saol

Tá tú i dteideal am saor íoctha chun freastal ar chuairteanna leighis (ar a dtugtar cuairteanna nó coinní réamhbhreithe freisin) a bhaineann leis an toircheas agus chun freastal ar líon áirithe ranganna réamhbhreithe.

Tar éis do leanbh a rugadh

Saoire mháithreachais

Tá tú i dteideal 26 seachtain de shaoire mháithreachais, ag tosú de ghnáth 2 sheachtain roimh do dháta dlite. D’fhéadfá a bheith i dteideal Sochar Máithreachais freisin má tá dóthain ranníocaíochtaí árachais shóisialaigh (ÁSPC) agat.

Saoire uchtaithe

Má tá tú tar éis éirí mar thuismitheoir trí uchtú, féadfaidh tú saoire uchtaithe a ghlacadh ón bhfostaíocht. Má tá dóthain ranníocaíochtaí ÁSPC agat d’fhéadfá cáiliú le haghaidh Sochar Uchtaithe.

Saoire atharthachta

Tá tuismitheoirí nua (seachas máthair an linbh) i dteideal 2 sheachtain de shaoire atharthachta ó fhostaíocht nó ó fhéinfhostaíocht sna 6 mhí tar éis bhreith nó uchtaithe linbh. Tá saoire atharthachta ar fáil freisin do lánúin den ghnéas céanna. Féadfaidh daoine atá ar saoire atharthachta Sochar Atharthachta a fháil má tá dóthain ranníocaíochtaí ÁSPC acu.

Saoire thuismitheoireachta

Tá sé mar aidhm le Saoire thuismitheoireachta ligean do thuismitheoirí atá ag obair níos mó ama a chaitheamh lena leanbh nó lena leanbh uchtaithe sa chéad 2 bhliain. Tá gach tuismitheoir i dteideal 7 seachtaine de shaoire thuismitheoireachta íoctha do leanbh a rugadh nó a uchtaigh an 1 Iúil 2022 nó ina dhiaidh. Tá saoire thuismitheoireachta ar fáil d’fhostaithe agus do dhaoine féinfhostaithe. Íoctar Sochar Tuismitheora agus tú ar saoire do thuismitheoirí má tá dóthain ranníocaíochtaí ÁSPC agat.

Saoire Thuismitheoireachta

Nuair a fhilleann tú ar an obair b’fhéidir go mbeidh tú in ann suas le 26 seachtain de shaoire thuismitheoireachta a ghlacadh. Ligeann saoire thuismitheoireachta do thuismitheoirí am saor ón obair a ghlacadh chun am a chaitheamh lena bpáistí sula n-éiríonn siad 12 bhliain d’aois. Tá saoire thuismitheoireachta gan phá. Go ginearálta, caithfidh tú a bheith ag obair do d’fhostóir ar feadh bliana sula mbíonn tú i dteideal saoire thuismitheoireachta a ghlacadh. Féadfaidh an dá thuismitheoir saoire thuismitheoireachta a ghlacadh.

Saoire ar chúiseanna cúram leighis

Ón 3 Iúil 2023, féadfaidh tú saoire gan phá a ghlacadh más gá duit am saor a ghlacadh chun déileáil le cúram leighis do do leanbh nó do dhuine ábhartha eile. Féadfaidh tú suas le 5 lá saoire a ghlacadh le haghaidh cúram leighis in aon 12 mhí as a chéile. Léigh tuilleadh faoi shaoire gan phá do chúram leighis.

Beathú Cíche

Má tá tú ag beathú cíche nuair a fhilleann tú ar an obair, tá tú i dteideal 1 uair an chloig a ghlacadh saor ón obair (le pá) gach lá chun beathú cíche. Baineann sé seo le haon duine i bhfostaíocht a rugadh laistigh den 2 bhliain roimhe sin (104 seachtaine) atá ag beathú cíche. Féadfaidh sosanna a bheith níos faide agus níos minice má chomhaontaítear idir tú féin agus d’fhostóir. Tá oibrithe páirtaimseartha i dteideal sosanna beathú cíche freisin, arna ríomh ar bhonn pro-rata.

Sláinte agus vacsaíní óige

Tá gach leanbh faoi bhun 6 bliana d'aois i dteideal cuairteanna saor in aisce ar dhochtúir teaghlaigh rannpháirteach le cárta cuairte DT.

Faoin gClár Imdhíonta Leanaí, cuirtear gach vacsaín ar fáil saor in aisce do gach leanbh.

Breith anabaí agus marbh-bhreith

Má tá breith anabaí nó marbh-bhreith agat nó má fhaigheann do leanbh bás go gairid tar éis breithe, tá roinnt gníomhaireachtaí deonacha agus pobail ann a thairgeann tacaíocht. Tá mná in Éirinn a bhfuil marbh-bhreith acu i dteideal saoire mháithreachais iomlán ó fhostaíocht.

Ba cheart breith do linbh a chlárú laistigh de 3 mhí ó dháta na breithe. Mar sin féin, tá suas le 12 mhí agat chun an bhreith a chlárú. Is féidir marbh-bhreith a chlárú freisin. Is féidir breith nó marbh-bhreith a chlárú in aon cheann de na Seirbhísí um Chlárú Sibhialta de chuid FSS.

Faoi dhlí na hÉireann, déantar toimhdí faoi atharthacht leanaí a bheirtear do lánúineacha pósta. Ciallaíonn sé seo go meastar de réir an dlí gurb é an fear céile athair an linbh agus bíonn caomhnóireacht uathoibríoch an linbh sin aige mura luann an mháthair a mhalairt. Mar sin féin, ní bhíonn feidhm a thuilleadh ag an toimhde gurb é fear céile mná athair a linbh má bheirtear an leanbh níos mó ná 10 mí tar éis scaradh an lánúin.

I gcás athair nach bhfuil pósta le máthair a gcuid linbh, ní caomhnóir uathoibríoch a gcuid leanaí é agus níl ceart uathoibríoch aige a ainm a chur ar theastas breithe a gcuid leanaí. Tá tuilleadh eolais ar fáil anseo maidir le stádas caomhnóireachta aithreacha.

Soláthraíonn an Roinn Coimirce Sóisialaí íocaíochtaí leasa shóisialaigh chun tacú le teaghlaigh agus go háirithe le leanaí. Tá go leor cineálacha éagsúla teaghlach ann agus ceapadh íocaíochtaí leasa shóisialaigh chun tacú leo siúd is mó a bhfuil gá acu le cúnamh airgeadais.

Is é Sochar Linbh an íocaíocht is coitianta do theaghlaigh le leanaí. Íoctar é i leith leanaí faoi 16 bliana d’aois. Is féidir Sochar Linbh a fháil i leith leanaí atá 16 nó 17 mbliana d’aois, má tá sé/sí in oideachas lánaimseartha nó in oiliúint lánaimseartha nó má tá sé/sí faoi mhíchumas agus nach féidir leis/léi é/í féin a chothú. Ní dhéantar tástáil acmhainne ar Shochar Linbh.

Braitheann íocaíochtaí leasa shóisialaigh ar do chúinsí teaghlaigh agus ar fhachtóirí eile, mar shampla, an bhfuil go leor ranníocaíochtaí ÁSPC íoctha agat nó an bhfuil tú ar ísealioncam.

Seo raon leathan roghanna cúraim leanaí,, lena n-áirítear naíolanna, feighlithe leanaí, agus grúpaí súgartha. Beidh do rogha ag brath ar do riachtanais agus ar a bhfuil ar fáil duit.

Soláthraíonn an Scéim um Chúram agus Oideachas na Luath-Óige cúram agus oideachas luath-óige saor in aisce do leanaí in aois réamhscoile le linn na scoilbhliana.

Tugann an Scéim Náisiúnta Cúraim Leanaí tacaíocht airgeadais i leith costais cúraim leanaí le haghaidh uaireanta a chaitear lasmuigh den réamhscoil. Ní mór do leanaí a bheith ag freastal ar sholáthraí cúraim leanaí (lena n-áirítear feighlithe leanaí agus seirbhísí cúraim leanaí in aois scoile) atá cláraithe le Tusla – an Ghníomhaireacht um Leanaí agus an Teaghlach.

Soláthraíonn an scéim 2 chineál fóirdheontas cúraim leanaí do leanaí os cionn 6 mhí d’aois (24 seachtaine) agus suas go 15 bliana d’aois:

• Fóirdheontas uilíoch nach ndéantar tástáil acmhainne air. Baintear an fóirdheontas as an mbille iomlán a fhaightear ó do sheirbhís cúraim leanaí.
• Fóirdheontas measúnaithe ioncaim a ndéantar tástáil acmhainne air.

Má tá tú, nó má bheidh tú, i do thuismitheoir aonair, is féidir tuilleadh a léamh anseo faoi:coimeád, rochtain, oidhreacht, cothabháil agus caomhnóireacht dhlíthiúil, agus na heagraíochtaí atá in ann faisnéis agus tacaíocht a sholáthar.

Tacaíochtaí breise do thuismitheoirí

Má tá deacrachtaí agat, labhair le do dhochtúir teaghlaigh nó le d’altra sláinte poiblí. Ní bhíonn sé éasca i gcónaí a bheith i do thuismitheoir agus b’fhéidir go mbíonn tacaíocht bhreise ag teastáil uait ag amanna áirithe.

Beidh do dhochtúir teaghlaigh in ann tú a atreorú chuig tacaíochtaí agus seirbhísí más gá. Is féidir le d’altra sláinte poiblí (PHN) cabhrú freisin. Is féidir leo tú a atreorú chuig foinsí tacaíochta eile i do cheantar áitiúil, mar shampla, grúpaí tuismitheoireachta áitiúla nó Ionaid Acmhainní Teaghlaigh.

Féadfaidh Tusla – an Ghníomhaireacht um Leanaí agus an Teaghlach tú a chur i dteagmháil le hoibrí sóisialta tú má tá tacaíocht bhreise de dhíth ar do theaghlach. Oibríonn oibrithe sóisialta agus oibrithe tacaíochta teaghlaigh go dlúth le tuismitheoirí agus leanaí chun teacht ar riachtanais do theaghlaigh, agus plean a fhorbairt chun freastal ar na riachtanais sin.

Tá tuilleadh eolais do thuismitheoirí curtha ar fáil ag FSS ar mychild.ie, lena n-áirítear eolas faoi na háiteanna ar féidir le tuismitheoirí teacht ar chomhairle, seirbhísí agus tacaíocht.