Uchtú idir thíortha

Má uchtaíonn tú leanbh a chónaíonn i dtír lasmuigh d’Éirinn, tugtar uchtú idir tíortha ar an bpróiseas. Má uchtaíonn tú leanbh a chónaíonn in Éirinn, tugtar uchtú baile air.

Nuair a uchtaíonn tú leanbh, déantar duine muinteartha leat díobh. Cruthaíonn uchtú caidreamh dlíthiúil idir na tuismitheoirí uchtála agus an leanbh.

Mar gheall gur próiseas casta dlíthiúil é uchtú idir tíortha, ba cheart duit comhairle dlí a fháil ó aturnae ag a bhfuil saineolas ar uchtú idir tíortha. Féach ‘Eolas breise faoi uchtú idir tíortha’ thíos.

Caithfidh tú a bheith ar a laghad 21 bliain d’aois chun leanbh a uchtú faoi dhlí na hÉireann. Níl aon uasteorainn aoise dhlíthiúil ann in Éirinn maidir le tuismitheoirí uchtála ach toisc thábhachtach maidir le cinneadh a dhéanamh faoi oiriúnacht í aois in Éirinn.

Chomh maith leis sin, ní mór duit:

• ‘Dearbhú cáilitheachta agus oiriúnachta’ bailí a bheith agat (féach ‘Measúnú a dhéanamh ar cháilitheacht chun uchtaithe’ thíos)
• ‘Gnáthchónaí sa Stát’ a bheith ort, a chiallaíonn go bhfuil cónaí anois ort in Éirinn. Ba ghnách gur leor cónaí a bheith in Éirinn ort ar feadh bliain amháin, ar a laghad, roimh an dáta a rinneadh an t-ordú uchtála.

Ní imríonn do stádas caidrimh tionchar ar do cháilitheacht chun leanbh a uchtáil, de ghnáth. Ciallaíonn seo go bhfuil tú incháilithe leanbh a uchtú sna cásanna seo a leanas:

• Lánúin phósta sibh
• Lánúin sibh a chónaíonn lena chéile i bpáirtnéireacht shibhialta
• Lánúin sibh a chomhchónaíonn le chéile i gcaidreamh ar feadh ar a laghad 3 bliana (cónaíonn sibh le chéile, ach níl sibh pósta ná i bpáirtnéireacht shibhialta)
• Is iarratasóir aonair thú nach bhfuil i gceann de na catagóirí a liostaítear thuas (sa chás amháin go bhfuil an tÚdarás Uchtála sásta, faoi chúinsí ar leith an cháis, gurb inmhianaithe agus chun sárleasa an linbh é)

B’fhéidir go mbeidh tú incháilithe freisin leanbh a uchtú más tú máthair, athair nó gaol an linbh. Ciallaíonn ‘gaol’ seantuismitheoir, deartháir, deirfiúr, uncail nó aintín an linbh (nó céile aon duine díobh siúd), ina ndéantar an gaol leis an leanbh a rianú tríd an máthair nó an t-athair.

Leagtar seo amach san Acht Uchtála (Leasú), 2017.

Is féidir leat teacht ar eolas breise ar cháilitheacht agus oiriúnacht daoine ar mian leo leanbh a uchtú ar láithreán gréasáin an Údaráis Uchtála.

Sular féidir leat leanbh a uchtú ó thír eile, caithfidh tú tabhairt faoi mheasúnú ar do cháilitheacht agus oiriúnacht. Tugann oibrí sóisialta ó sheirbhís uchtaithe idir tíortha Tusla, nó comhlacht creidiúnaithe, faoin measúnacht.

Ullmhóidh an t-oibrí sóisialta ‘tuarascáil mheasúnachta idir tíortha’ ansin (tugtar tuarascáil staidéir baile air seo freisin). Cuirtear an tuarascáil faoi bhráid an choiste áitiúil uchtaithe, a dhéanfaidh moladh ansin.

Déanfaidh an tÚdarás Uchtála athbhreithniú ar an méid seo a leanas ansin:

• D’iarratas ar mheasúnú
• Tuarascáil an oibrí shóisialta
• Moltaí an choiste uchtaithe áitiúil

Má tá na cáipéisí go léir i bhfeidhm agus ceart, agus má tá na moltaí dearfach, ceadóidh an tÚdarás Uchtála dearbhú cáilitheachta agus oiriúnachta (pdf) duit.

Dearbhú cáilitheachta agus oiriúnachta

D’fhéadfaí a áireamh leis an 'dearbhú cáilitheachta agus oiriúnachta' ráiteas faoi aois nó riocht sláinte linbh a meastar go bhfuil tú oiriúnach bheith i do thuismitheoir dóibh (bunaithe ar eolas a chuirtear ar fáil sa tuarascáil mheasúnaithe).

Deonaítear an dearbhú ar feadh tréimhse 2 bhliain ón dáta a eisítear é. Ceadaítear síneadh 1 bhliain sa reachtaíocht, más gá, chomh fada agus nach bhfuil athrú tagtha ar do chúinsí.

Mar chuid den phróiseas measúnaithe, déanfaidh tú cinneadh faoi cén tír ónar maith leat leanbh a uchtú.

Ní féidir le cónaitheoirí Éireannacha uchtú a dhéanamh ach ó na tíortha seo a leanas:

• Tíortha a dhaingnigh Coinbhinsiún na Háige
• Tíortha nár dhaingnigh Coinbhinsiún na Háige ach a bhfuil ‘comhaontú déthaobhach’ acu le hÉirinn (níl aon chomhaontuithe den saghas sin ag Éirinn faoi láthair).

Ciallaíonn seo nach féidir leat ucthú a dhéanamh faoi láthair ach ó na tíortha seo a leanas:

• An Bhulgáir
• An tSín
• Háítí
• An India
• Na hOileáin Fhilipíneacha
• An Pholainn
• An Téalainn
• An Ríocht Aontaithe
• Stáit Aontaithe Mheiriceá
• Vítneam

Tá a riachtanais agus srianta féin ag gach tír maidir le huchtaitheoirí ionchasacha. Is féidir leat eolas sonrach a fháil faoi riachtanais gach tíre ó na gníomhaireachtaí creidiúnaithe Éireannacha a thugann faoi uchtú ó na tíortha seo.

Déantar an próiseas uchtaithe idir tíortha a rialú ag prótacail a leagtar amach i gCoinbhinsiún na Háige.

Céim 1: Seoladh d’iarratas ar aghaidh

Ar an gcéad dul síos, seolann an tÚdarás Uchtála (nó an ghníomhaireacht atá creidiúnaithe ag an Údarás ar na cuspóirí siúd), ‘an tuarascáil mheasúnaithe uchtaithe idir tíortha’ agus ‘an dearbhú cáilitheachta agus oiriúnachta (tugtar tuarascáil Airteagal 15 orthu i dteannta a chéile) chuig an Údarás Lárnach (nó gníomhaireacht chreidiúnaithe) sa tír inar mian leat leanbh a uchtú uaithi.

Céim 2: Déantar d’iarratas a mheaitseáil le leanbh

Déantar d’iarratas a mheaitseáil le leanbh i dtír thionscnaimh an linbh.

Nuair a dhéantar meaitseáil, seolann an tÚdarás Lárnach (nó comhlacht creidiúnaithe) i dtír thionscnaimh an linbh ‘tuarascáil staidéir libh’ (tugtar tuarascáil Airteagal 16 air freisin) chuig an Údarás Uchtála (nó an comhlacht creidiúnaithe atá bunaithe in Éirinn).

Is gnách go gcuimseofar an méid seo a leanas sa tuarascáil:

• Tuarascáil chúlra ar an leanbh
• Na tuismitheoirí breithe (más eol)
• Stair leighis an linbh
• Cruthúnas go bhfuarthas toiliú, nuair is infheidhme, ar an mbealach agus san fhormáid riachtanach.

Má tá an tÚdarás Uchtála sásta le hoiriúnacht na meaitseála, bronnann sé a thoiliú ar an leanbh a chur faoi do chúram (tugtar Airteagal 17 air sin).

Céim 3: Déanann tú cinneadh maidir leis an leanbh a sainaithníodh

Inseofar duit faoin meaitseáil agus fiafrófar díot an mian leat nó nach mian leat glacadh leis an leanbh. B’fhéidir go mbeidh tú in ann taisteal go dtí an tír thionscnaimh le casadh leis an leanbh sula ndéanfaidh tú do chinneadh.

Is féidir leat d’intinn a athrú a fhaide leis an tráth a dhéanann tú an leanbh a uchtú.

Céim 4: An t-uchtú

Ceadaíonn formhór na dtíortha duit an leanbh a uchtú sa tír thionscnaimh.

B’fhéidir go mbronnfaidh roinnt tíortha caomhnóireacht an linbh ort ar dtús, áfach, agus súil leis go dtabharfaidh tú faoi uchtú baile ar d’fhilleadh ar Éirinn.

Ar an gcuma chéanna, bronnfaidh roinnt tíortha caomhnóireacht an linbh ort, agus é ina riachtanas go líonann tú ‘tuarascálacha iarshochrúcháin’ ar feadh fad áirithe ama, sula dtugann siad an t-uchtú chun críche sna cúirteanna sa tír thionscnaimh.

Sula n-iontrálfaidh do leanbh uchtaithe Éire, caithfidh tú ‘Litir Imréitigh Inimirce’ a fháil ó Sholáthar Seirbhíse Inimirce na hÉireann.

Le Litir Imréitigh Inimirce a iarraidh, tá ort scríobh chuig:

An tAonad um Uchtuithe Eachtracha

Aonad 3, an Rannán um Chónaí agus Ceadanna Baile

An 4ú hUrlár

Soláthar Seirbhíse Inimirce

An Roinn Dlí agus Cirt

13-14 Cé an Bhúrcaigh

Baile Átha Cliath 2

D02 XK70

Caithfidh tú an méid seo a leanas a chur san áireamh:

• Litir iarratais ina gcuirtear uimhir theagmhála i rith an lae san áireamh
• Fótachóip de phas gach uchtaitheora
• Dhá ghrianghraf de mhéid pas de gach uchtaitheoir
• An bun-Dearbhú Cáilitheachta agus Oiriúnachta (ní cheadaítear cóip)
• Litir ón Údarás Uchtála ina sonraítear cá mhéad leanbh is féidir leat a uchtú agus na tíortha ar féidir leat iad a uchtú uathu

Tabharfar na cáipéisí sin ar ais duit mar aon le do Litir Imréitigh Inimirce, agus í formheasta. Beidh ort an litir a thaispeáint d’oifigeach inimirce ar fhilleadh ar Éirinn duit.

An tÚdarás Uchtála a chur ar an eolas gur tháinig an leanbh

Ní mór duit fógra a thabhairt don Údarás Uchtála agus do Tusla nuair a thugann tú an leanbh go hÉirinn den chéad uair tar éis uchtú sa tír thionscnaimh. Is féidir leat teacht ar shonraí teagmhála sa mhír ‘Eolas breise faoi uchtú idir tíortha’ thíos.

Ní mór fógra a thabhairt don Údarás Uchtála agus do Tusla freisin má thug tú an leanbh go hÉirinn leat d’fhonn an leanbh a uchtú trí uchtú baile.

Caithfidh tú seo a dhéanamh laistigh de 3 mhí i ndiaidh gur tháinig an leanbh go hÉirinn.

An t-uchtú a chlárú in Éirinn

Má uchtaíodh an leanbh sa tír thionscnaimh, is é clárú na huchtála an chéim dheiridh sa phróiseas uchtaithe idir tíortha. Is aitheantas dlíthiúil foirmiúil é sin ar an uchtú a thugann Stát na hÉireann.

Caithfidh tú iarratas ar chlárú na huchtála a líonadh agus a sheoladh (pdf) chuig an Údarás Uchtála laistigh de 3 mhí tar éis Éire a athiontráil i ndiaidh na huchtála.

Is féidir leis an Údarás Uchtála an uchtáil a chlárú sa ‘Chlár um Uchtuithe Idir Tíortha’ ar bhonn ‘deimhniú Airteagal 23’. Is é is deimhniú Airteagal 23 ann ná deimhniú dearbhaithe ó thír thionscnaimh an linbh a chruthaíonn gur tugadh faoin uchtú agus Coinbhinsiún na Háige á chomhlíonadh.

Deimhniú uchtála a fháil

Nuair a cláraíodh an t-uchtú, feicfear é ar Chlár na nUchtaithe Idir Tíortha. Tá sonraí ar an gclár faoin leanbh uchtaithe agus na tuismitheoirí uchtála. Is clár poiblí é agus tá sé ar oscailt d’iniúchadh ag baill den phobal.

Is féidir leat cóip dheimhnithe (cóip oifigiúil) a fháil d’iontráil i gClár na nUchtaithe Idir Tíortha, ar féidir é a úsáid ar mhaithe le cuspóirí dlí agus riaracháin, ar €20 an chóip. Is féidir leat foirm iarratais a íoslódáil le cóip de dheimhniú uchtála a fháil (pdf) ó láithreán gréasáin an Údaráis Uchtála.

Tá an stádas céanna ag an deimhniú uchtála agus atá ag teastas breithe.

Tuarascálacha iaruchtála

Éilíonn roinnt tíortha go gcuireann tú faisnéis ar fáil faoi riocht agus dhul chun cinn leanúnach an linbh tar éis uchtú. Cuirtear an fhaisnéis sin ar fáil de ghnáth i dtuarascálacha ar a dtugtar ‘tuarascálacha iaruchtála’. Is gnách go gcuireann oibrithe sóisialta nó gníomhaireachtaí atá creidiúnaithe ag an Údarás Uchtála chun na seirbhísí sin a chur ar fáil na tuarascálacha sin i dtoll a chéile.

Má bhíonn ceist agat faoi uchtú idir tíortha, déan teagmháil le sheirbhís áitiúil uchtaithe idir tíortha de chuid Tusla. Cuireann an tÚdarás Uchtála eolas ar fáil ar an bpróiseas uchtaithe idir tíortha, anuas ar cheisteanna coitianta ar a láithreán gréasáin.

B’fhéidir gur mian leat léamh faoi chearta fostaíochta tuismitheoirí uchtála.

Mar gheall gur próiseas casta dlíthiúil é uchtú idir tíortha, ba cheart duit teagmháil a dhéanamh le haturnae ag a bhfuil saineolas sa limistéar seo de dhlí teaghlaigh. Is féidir teacht ar eolas teagmhála d’aturnaetha ar fud na hÉireann ar láithreán gréasáin an Dlí-Chumainn.