Nuair a fhaigheann duine bás

Is treoir é an leathanach seo ar chuid de na hábhair imní praiticiúla a d’fhéadfadh a bheith agat nuair a fhaigheann duine atá gar duit bás. Freagraíonn sé ceisteanna a d’fhéadfadh a bheith agat maidir le rochtain a fháil ar airgead, cúnamh a fháil le costais sochraide, déileáil le heastát do ghaoil, agus saincheisteanna praiticiúla eile a bhféadfadh imní a bheith ort fúthu.

Is féidir le méala a bheith ag goilliúint go mó ort agus b’fhéidir go bhfuil tú ag dul trí go leor mothúchán éagsúla. Ná bíodh eagla ort cabhair a iarraidh má theastaíonn sé uait. Gheobhaidh tú liosta eagraíochtaí a fhéadfaidh tacú leat féin agus le do mhuintir ag deireadh an leathanaigh seo.

Ní mór gach bás in Éirinn a thaifeadadh agus a chlárú ag Oifig um Chlárú Sibhialta. Ba cheart duit an bás a chlárú a luaithe is féidir. Caithfear é a chlárú laistigh de 3 mhí. Teastaíonn foirm fógra báis uait, ar féidir leat a fháil ón dochtúir a d’fhreastail ar an duine. De ghnáth, cláraíonn dlúthghaol teaghlaigh an bás. Mura bhfuil gaolta ar fáil chun é seo a dhéanamh, is féidir le duine ar bith a bhfuil eolas aige ar an mbás an bás é a chlárú.

Má bhí an bás tobann nó gan mhíniú, is féidir an cróinéir a cheapadh chun ionchoisne a dhéanamh faoi chúinsí an bháis. Féadfar scrúdú iarbháis a dhéanamh chun cúis an bháis a fháil amach.

Tuilleadh eolais faoi bás a chlárú.

Ba cheart duit a rá le roinnt institiúidí Stáit go bhfuair an duine bás. Má bhí pinsean Stáit nó íocaíocht leasa shóisialaigh eile á fháil ag an duine, ní mór duit an Roinn Coimirce Sóisialaí (RCS) a chur ar an eolas go bhfuair siad bás. Caithfidh tú an RCS a chur ar an eolas freisin má bhí Liúntas Cúramóra nó Sochar Cúramóra á fháil agat as aire a thabhairt dóibh.

Bíonn sé an-deacair a rá le daoine eile go bhfuair duine éigin gar duit bás. Féadfaidh tú a iarraidh ar chara nó ar bhall teaghlaigh cabhrú leat teagmháil a dhéanamh le cairde, comhghleacaithe oibre agus teaghlach an duine. Is gnách é fógra a chur i nuachtán áitiúil nó náisiúnta nuair a fhaigheann duine bás chun daoine a chur ar an eolas faoi. Is minic a dhéantar é seo ar líne anois trí sheirbhísí mar RIP.ie.. Is féidir le do stiúrthóir sochraide cabhrú leat leis seo.

Ceann de na chéad rudaí a chaithfidh tú a dhéanamh tar éis an bháis ná socruithe sochraide a dhéanamh. Is féidir le hadhlacóir nó stiúrthóir sochraide déileáil le mórchuid na ngnéithe den tsochraid. Tá liosta stiúrthóirí sochraide ag Cumann Stiúrthóirí Sochraide na hÉireann (IAFD). Tá cód cleachtais ann a míníonn an méid is féidir leat a bheith ag súil leis ó na baill.

Má fuair an duine bás san ospidéal, tabharfar a chorp go dtí marbhlann an ospidéil go dtí go ndéanfar socruithe sochraide. Féadfaidh tú a roghnú iad a thabhairt abhaile nó iad a thabhairt chuig teach tórraimh.

B’fhéidir gur fhág an duine treoracha ina uacht maidir leis an gcineál sochraide a theastaigh uaidh, cá raibh siad ag iarraidh an corp a adhlacadh agus má theastaigh seirbhís sochraide reiligiúnach nó neamh-reiligiúnach uathu.

B’fhéidir gur fearr leat sochraid phríobháideach bheag nó b’fhéidir go mbraitheann tú go bhfuil sochraid mhór níos oiriúnaí. Go ginearálta, is rogha phearsanta é seo ba cheart duit féin agus do theaghlach a dhéanamh.

I roinnt cásanna, féadfar sochraid a íoc go páirteach nó go hiomlán roimh ré, nó b'fhéidir go bhfuil na costais sochraide clúdaithe ag beartas árachais. Seachas sin, caithfidh an duine a eagraíonn an tsochraid costas na sochraide a íoc leis an stiúrthóir sochraide. Is féidir é seo a aisíoc ó eastát an duine nach maireann (an t-airgead agus an mhaoin a d’fhág an duine ina dhiaidh).

Má bhíonn aon deacracht agat íoc as an tsochraid is féidir leat iarratas a dhéanamh ar chabhair ón Roinn Coimirce Sóisialaí.

Léigh faoi:

Bás agus méala le linn COVID-19

Sochraidí

Adhlacadh agus reiligí

Créamadh

Corp a thabhairt go hÉirinn lena adhlacadh nó lena chréamadh

Seoladh corp as Éirinn le haghaidh adhlactha nó a créamtha thar lear

I gcás go leor daoine, d’fhéadfadh laghdú ar an méid airgid atá ar fáil chun tacú leat féin agus le do theaghlach a bheith mar thoradh ar bhás duine muinteartha. D’fhéadfá a bheith i dteideal cabhair ón Roinn Coimirce Sóisialaí.

Má rinne do chéile nó do pháirtí sibhialta uacht, tá ceart uathoibríoch agat ar scair san eastát, ar a dtugtar 'sciar ceart dlíthiúil'. Má tá tú scartha b’fhéidir go bhfuil do chearta oidhreachta tarraingthe siar nó cealaithe. Má tá tú colscartha ón duine a fuair bás, nó má díscaoileadh do chomhpháirtíocht shibhialta, ní fhaigheann tú oidhreacht ón eastát go huathoibríoch a thuilleadh.

Níl aon cheart oidhreachta uathoibríoch ag lánúineacha atá in aontíos in Éirinn nuair a fhaigheann a bpáirtí bás, ach is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig na cúirteanna ionas go ndéanfar foráil duit

Tá socruithe speisialta ann maidir le cáin ioncaim i mbliain an bháis agus d’fhéadfá a bheith i dteideal roinnt creidmheasanna cánach.

Má fhaigheann tú oidhreacht tar éis bháis, b’fhéidir go mbeidh ort cáin a íoc uirthi. Is cineál Cánach Fáltas Caipitiúil (CAT) í seo agus ní mór don duine a fhaigheann an oidhreacht í a íoc. Braitheann an méid cánach a chaithfidh tú a íoc ar luach na hoidhreachta agus ar an gcaidreamh idir tú féin agus an duine a fuair bás. Má fhaigheann tú oidhreacht ó do chéile nó do pháirtí sibhialta, ní gá duit CAT a íoc.

Léigh faoi:

Cúrsaí airgid tar éis bháis

Rochtain ar airgead tar éis bháis

Déileáil le hairgead agus maoin duine éagtha

Cad a tharlaíonn d’fhiacha tar éis bháis?

Caithfidh tú doiciméad dlíthiúil a fháil chun an t-údarás a thabhairt duit eastát an duine éagtha a riar. Is ordú dlíthiúil é an doiciméad seo ar a dtugtar Deonú Ionadaíochta.

Má d’fhág an duine marbh uacht, tugtar seiceadóir an duine éagtha ar an duine a dhéileálann leis an eastát. Caithfidh an seiceadóir probháid a bhaint amach. Má dhéantar probháid a bhaint amach, deimhníonn an Oifig Phrobháide nó an Chlárlann Phrobháide Cheantair iomchuí:

Tá an uacht bailí

Tá gach ábhar dlíthiúil, airgeadais agus cánach in ord

Ní thiocfaidh uachtanna i bhfeidhm ach amháin nuair a ghlacann an Oifig Phrobháide leis go bhfuil an uacht bailí. Féadfaidh an Oifig Phrobháide roinnt fiosrúcháin a dhéanamh sula ndéanfaidh sí a cinneadh, mar shampla, féadfaidh sí mionnscríbhinn faoi mhionn a iarraidh ó fhinné amháin nó an dá fhinné

Mura bhfuil uacht ann, tugtar ‘riarthóir’ ar an duine a dhéileálann le heastát an duine éagtha. Féadfar riarthóir a cheapadh freisin má tá uacht ann ach:

Níor ceapadh aon seiceadóir

Ní féidir leis an duine ceaptha gníomhú mar sheiceadóir

Ní féidir nó ní chomhlíonfaidh an seiceadóir a dhualgais

Caithfidh an riarthóir a Litir Riaracháin (nó Litir Riaracháin le hUacht Ceangailte má tá uacht ann) a bhaint amach.

Is mór an tacaíocht duit ag an am seo labhairt le duine a bhfuil muinín agat as faoi do chuid mothúcháin. Ach uaireanta d’fhéadfadh nach mbeadh teaghlaigh agus cairde in ann cabhrú. Más é seo an cás, b’fhéidir go gcabhróidh comhairleoireacht méala.

Cuidíonn comhairleoireacht méala leat mothúcháin an bhróin a iniúchadh, a thuiscint agus oibriú leo. Go minic, is féidir le athdhearbhú cuidiú.

Is féidir le Líne Tacaíochta Aware cabhrú leat má tá tú in ísle brí nó imníoch - 1800 80 48 48.

Is féidir leat glaoigh ar na Samáraigh más mian leat labhairt le duine faoin gcaoi a bhfuil tú ag mothú - 116 123.

Cuireann AdVIC comhairleoireacht ar fáil má chaill tú duine mar gheall ar dhúnbhás - 1800 852 000.

Cuireann Barnardos líne chabhrach méala ar fáil chun rochtain a fháil ar sheirbhísí tacaíochta do leanaí a d’fhulaing méala - 01 473 2110.

Tá eolaire comhairleoirí creidiúnaithe ag Cumann Comhairleoireachta agus Síciteiripe na hÉireann - 01 230 3536.

Leabhráin

'Méala: Treoir phraiticiúil '(pdf), leabhrán ón mBord um Fhaisnéis do Shaoránaigh.

D’fhoilsigh FSS leabhar faoi bhrón gus méala do dhaoine atá faoi bhrón agus dóibh siúd atá ag tacú leo. 'You Are Not Alone: Help and advice on coping with the death of someone close' an teideal atá air.

Tá leabhrán ag Comhaontas Chúramóirí Éireann d’iar-chúramóirí. 'The Way Ahead – A resource to support former family carers' an teideal atá air.

Tá cóipeanna saor in aisce den leabhrán seo ar fáil ach iad a iarraidh trí ríomhphost a sheoladh chuig info@carealliance.ie