Réiteach Malartach Díospóide

Má tá díospóid agat le cuideachta in Éirinn nó in áit eile san AE ar chóir duit iarracht a dhéanamh ar dtús leis an bhfadhb a réiteach go díreach leis an gcuideachta.

Má theipeann air seo, féadfaidh tú do chás a thabhairt chun na cúirte. Tá cúirt na n-éileamh beag an-úsáideach le haghaidh éileamh ar fiú níos lú ná €2,000 iad.

Is rogha eile í réiteach malartach díospóide (ADR) a úsáid. Baineann roinnt gnóthaí le scéim ADR a chuideoidh leat d’fhadhb a réiteach gan a bheith ort dul chun na cúirte.

Clúdaíonn an téarma ADR raon leathan próiseas atá dírithe ar aighnis a réiteach lasmuigh den chúirt. Áirítear leo idirghabháil, eadráin agus comhréiteach. Tá tríú páirtí neamhspleách i gceist leis an bpróiseas a chuidíonn leat agus leis an ngnó teacht ar réiteach ar d’aighneas.

Tugtar eagraíochtaí um réiteach malartach díospóide (ADR) ar eagraíochtaí a sholáthraíonn bealaí malartacha chun díospóidí tromchúiseacha a réiteach.

Treoir ón AE maidir le réiteach malartach díospóide

Is cuid de dhlí an AE é an ceart chun rochtain a fháil ar phróisis um réiteach malartach díospóide le haghaidh díospóidí tomhaltóirí. Tá an Coimisiún um Iomaíocht agus Cosaint Tomhaltóirí (CCPC) freagrach as eagraíochtaí agus gníomhaireachtaí a cheadú mar chuideachtaí ADR dá dtugtar fógra nó ina gcuideachtaí údaraithe ADR. Coinníonn sé liosta poiblí de chuideachtaí údaraithe ADR.

De réir an dlí, caithfidh cuideachtaí údaraithe ADR dianchritéir cháilíochta an AE a chomhlíonadh a chinntíonn go láimhseálann siad do ghearán ar bhealach éifeachtach, cothrom, neamhspleách agus trédhearcach.

Tá eagraíochtaí eile ann a sholáthraíonn seirbhísí réitigh malartacha neamhfhoirmiúla ach nach bhfuil liostaithe mar chuideachtaí ADR údaraithe leis an CCPC. Tá sé deonach d’eagraíochtaí dul tríd an bpróiseas ceadaithe seo.

Tugadh Treoir an AE ar ADR isteach i ndlí na hÉireann ag Rialacháin an AE um Réiteach Malartach Aighnis do Dhíospóidí Tomhaltóirí 2015 (IR 343/2015).

Is é príomhaidhm eagraíochtaí ADR cumarsáid a éascú idir tú féin agus an trádálaí chun cabhrú le teacht ar réiteach ar an bhfadhb atá sásta don dá thaobh. Ní féidir le roinnt eagraíochtaí ADR ach réiteach a mholadh, agus tá an chumhacht ag eagraíochtaí eile cinneadh nó rialú a fhorchur.

Cad iad na cineálacha díospóidí ar féidir le heagraíochtaí ADR déileáil leo?

Is féidir le heagraíochtaí malartacha um réiteach díospóide déileáil le díospóidí ó thomhaltóirí agus ó ghnóthaí araon.

An gcaithfidh na páirtithe páirt a ghlacadh i ADR?

Is é do rogha pearsanta féin cé acu an dteastaíonn uait ADR a úsáid chun díospóid le gnó a réiteach. Ní gá duit ADR a úsáid agus tá an ceart agat caingean dlí a thionscnamh ina ionad sin. Is gnách go n-éileoidh cúirt ort a thaispeáint go ndearna tú iarracht an cheist a réiteach sula nglacfaidh tú caingean dlí. Is féidir leat tuilleadh a fháil amach faoin nós imeachta um éilimh bheaga agus faoi chás sibhialta a thógáil.

I bhformhór na gcásanna, níl rannpháirtíocht i scéimeanna ADR éigeantach do chuideachtaí. Mar sin féin, ní mór d’aon ghnó a gheallann aonán ADR a úsáid, nó a bhfuil dualgas dlíthiúil air é a úsáid, tú a chur in iúl d’ainm agus do shuíomh Gréasáin na scéime ADR ábhartha.

Tá roinnt earnálacha ann ina gcaithfidh an trádálaí cineál áirithe ADR a úsáid. Mar shampla, tá ceart dlíthiúil agat gearán faoi chuideachta seirbhísí airgeadais a thabhairt chuig an Ombudsman um Sheirbhísí Airgeadais agus Pinsin (FSPO). Tá comhlachais trádála ann a fhágann go bhfuil sé éigeantach dá gcomhaltaí próiseas ADR ar leith a úsáid, mar shampla Institiúid Ríoga Ailtirí na hÉireann (RIAI).

An bhfuil gach cinneadh ADR ina cheangal dlí?

Braitheann sé seo cé acu a úsáideann tú idirghabháil nó eadrána:

• Idirghabháil: Is féidir leis an idirghabhálaí réiteach a mholadh ach níl aon chumhacht cinnteoireachta aige. Déanfaidh tusa agus an chuideachta lena bhfuil tú in aighneas cinneadh ar an toradh, in ionad é a chur ort.
• Eadráin: Tá cinntí an eadránaí críochnaitheach agus ina gceangal dlí. Ciallaíonn sé seo go gcuireann an cinneadh ceanglas dlíthiúil ar an miondíoltóir nó ortsa gníomhú ar bhealach áirithe. D’fhéadfadh sé seo a bheith i gceist leis an airgead a aisíoc, an earra a shocrú nó an t-earra a thabhairt ar ais, agus mar sin de. Ní féidir leatsa nó leis an gcuideachta achomharc a dhéanamh in aghaidh an chinnidh deiridh ach faoi imthosca teoranta. Má tá toradh an chinnidh seo ina cheangal dlí ar cheachtar páirtí, b’fhéidir nach mbeidh tú in ann an cás a thabhairt chun cúirte ansin.

Is iad na príomhbhuntáistí a bhaineann le ADR:

• Tá sé éasca le húsáid
• Is féidir leis cabhrú le fadhb a réiteach níos tapúla
• De ghnáth cosnaíonn ADR níos lú ná dul chun na cúirte
• Is féidir a bheith faoi rún
• Is féidir leis a bheith solúbtha agus raon réiteach agus torthaí a sholáthar
• Cuidíonn sé le comhaontú frithpháirteach a bhaint amach, is é sin réiteach a bhfuil an dá pháirtí sásta leis

D’fhéadfadh sé nach mbeadh ADR oiriúnach i gcásanna áirithe, lena n-áirítear:

• Ní mór don toradh a bheith ina cheangal dlí
• Níl an páirtí eile toilteanach páirt a ghlacadh in ADR

Tá raon iomlán eagraíochtaí agus gníomhaireachtaí ann a chabhróidh leat do chearta tomhaltóirí a chosaint in Éirinn agus laistigh den AE. Tá roinnt feidhmeanna ag roinnt eagraíochtaí chomh maith le déileáil le gearáin ó thomhaltóirí.

Tá 4 phríomhchineál eagraíochtaí ADR in Éirinn:

• Ombudsmen
• Rialtóirí
• Cumainn thrádála nó cuideachtaí gairmiúla
• Coimisiúin agus coimisinéirí

Ombudsmen

Tá scéimeanna Ombudsman ann a chlúdaíonn go leor seirbhísí éagsúla ar nós airgeadais nó fóntais chomh maith le heagraíochtaí ar nós údaráis phoiblí. Má tá tú tar éis dul trí phróiseas inmheánach gearán an trádálaí cheana féin agus nach bhfuil an cheist réitithe go fóill, b’fhéidir go mbeidh tú in ann Ombudsman a úsáid má bhraitheann tú gur caitheadh go héagórach leat nó gur sáraíodh do chearta tomhaltóirí.

Is féidir le scéimeanna Ombudsman modhanna níos neamhfhoirmiúla a úsáid chun gearán a réiteach lena n-áirítear comhréiteach nó idirghabháil. I gcásanna eile, féadfaidh sé tús a chur le himscrúdú foirmiúil agus moladh nó rialú a eisiúint.

Tá roinnt scéimeanna Ombudsman ar fáil, lena n-áirítear:

• An tOmbudsman do Leanaí - maidir le gearáin arna ndéanamh ag leanaí nó thar ceann leanaí i gcoinne cuideachtaí poiblí áirithe amhail scoileanna nó ospidéil
• An tOmbudsman um Sheirbhísí Airgeadais agus Pinsean (FSPO) - maidir le gearáin faoi sholáthraithe seirbhísí airgeadais
• Oifig an Ombudsman - maidir le gearáin faoi eagraíochtaí seirbhíse poiblí ar nós ranna rialtais, údaráis áitiúla agus Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte
• Coimisiún Ombudsman an Gharda Síochána (GSOC) - maidir le gearáin faoi iompar gardaí
• Ombudsman an Phreasa - maidir le gearáin faoi na meáin
• An tOmbudsman Eorpach - maidir le gearáin faoi aon cheann d’institiúidí an AE (mar shampla, an Coimisiún Eorpach, Parlaimint na hEorpa agus an Chúirt Bhreithiúnais)

Tá treoir úsáideach ag Oifig an Ombudsman ar Oifigí Ombudsman in Éirinn (pdf). Is féidir leis cabhrú leat an t-ombudsman ceart a aithint chun déileáil le do ghearán.

Rialtóirí

Is cuideachtaí iad rialtóirí arna mbunú le dlí chun maoirsiú a dhéanamh ar earnálacha sonracha chun a chinntiú go gcomhlíonann siad an dlí. In Éirinn, tá rialtóirí ann a thugann aire d'fhóntais agus do sheirbhísí airgeadais.

Mar shampla, Rialaíonn ComReg an earnáil teileachumarsáide agus poist, rialaíonn an Coimisiún um Rialáil Fóntais na soláthraithe gáis, leictreachais agus uisce agus rialaíonn an Banc Ceannais an earnáil seirbhísí airgeadais.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi eagraíochtaí um chosaint tomhaltóirí.

Cumainn thrádála agus cuideachtaí gairmiúla

Déanann cumainn trádála nó cuideachtaí gairmiúla ionadaíocht ar bhaill de thionscal nó d’earnáil ar leith. Tá cóid chleachtais ag go leor acu nach mór do chomhaltaí a leanúint. Féadfaidh baill nach gcloíonn le rialacha an chóid a mballraíocht a bhaint, srian a chur ar a gcumas cleachtadh nó féadfar fíneáil a ghearradh orthu. Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi conas gearán a dhéanamh faoi gairmiúil.

Samplaí de chomhlachais trádála nó de chuideachtaí gairmiúla - Dlí-Chumann, Clár Chonraitheoirí Leictreachais na hÉireann agus Cumann Caighdeán Fógraíochta na hÉireann.

Coimisiúin

Go ginearálta is cuideachtaí reachtúla iad coimisiúin agus coimisinéirí a bunaíodh chun do chearta a chinntiú de réir reachtaíochta ar leith. In Éirinn, áirítear leo seo:

• An Coimisiún um Chosaint Sonraí - cuireann sé dlíthe cosanta sonraí i bhfeidhm
• Coimisinéir Faisnéise - déanann sé maoirsiú ar dhlíthe na hÉireann um Shaoráil Faisnéise
• Údarás Eitlíochta na hÉireann - cuireann sé cearta áirithe aerphaisinéirí i bhfeidhm
• An Coimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre - monatóireacht ar chomhlíonadh cearta fostaíochta

Is féidir le tomhaltóirí Éireannacha scéimeanna ADR a úsáid chun díospóidí a réiteach le trádálaithe atá lonnaithe in áiteanna eile san AE. Mura bhfuil tú in ann fadhb a réiteach le trádálaí atá bunaithe i dtír AE eile, is féidir leis na heagraíochtaí seo a leanas seirbhísí ADR a sholáthar:

• An Lárionad Eorpach do Thomhaltóirí (ECC) in Éirinn - Seirbhís neamhfhoirmiúil réitithe díospóide do ghearáin tomhaltóirí trasteorann. Níl aon chumhachtaí forfheidhmithe ag ECC Ireland.
• Réiteach Díospóide Ar Líne (ODR) - Go docht do cheannacháin ar líne a cheannaítear in Éirinn nó in áit eile san AE. Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi Réiteach Díospóide Ar Líne.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi do chearta tomhaltóra san AE.

Is féidir leat tuilleadh faisnéise a fháil faoi conas gearán tomhaltóra a dhéanamh. Tá faisnéis ag Your Europe faoi nósanna imeachta lasmuigh den chúirt do thomhaltóirí.